ISTORIA HUSI SIENSIA JEOLOJIA

 Istória no Teoria balun husi Siensia Jeolojia

Ita ko'alia kona ba siensia sira ne’ebe mosu iha mundo ne’e, sempre iha nia istoria rasik, husi istória ne’e mak foin ita sei hatene, oinsa siensia ne'e mosu, se mak na’in ba siensia nee no se mak kontinua ba iha siensia nee to’o mai ohin loron ita sei utiliza nee.

Tuir mai akompanha istoria uitoan kona ba siensia Jeolojia iha tempu nia hahú

Ema Yunani sira iha tinan 2300 liu ba sira hakerek ona artigu balun kona ba fosil, fatuk dahuluk, rai nakfera ka nakdoko (gempabumi) no vulkano (foho ahi). Filosofia nebe konesidu iha momentu neba mak hanesan Aristoteles. Nia hateten katak fatuk ne’e forma tamba impaktu husi fitun no foho sira ne’ebe nakfera nune’e hamosu  fatuk sira tamba hetan manas husi ahi nebe manas. Frank D. Adams liu husi artigo ida ho titulo “Geological Science” katak iha momentu tempu Aristoteles nian, Aristoteles ema hotu tenki respeitu hanesan liurai ba filosofia hotu, tamba ne'e saida mak nia hetan ka saida mak nia hateten nee hanesan lei nebe sai hanesan rezultadu ikus no ema hotu tenki uza no halo tuir.

Nahhhhhh… Hafoin akompaña tiha introdusaun simples ida nee, mai ita haree fali teoria sira tuir mai nee:

Iha teoria rua ne'ebe importante tebes, kuandu ita ko'alia kona ba istoria husi Siensia Jeolojia, teoria rua ne'e mak: Katatrofismo no Uniformitarianismu.

1. Katatrofismu: Katatrofismu hamriik husi matenek na’in ida husi Fransa ho naran Baron Georges Cuvier iha tinan 1810, nia hateten katak iha tempu passadu akontese ona espesies flora (Ai-horis) no fauna (Animal) nebe iha no mate tiha hafoin moris foun fali espesie flora  no fauna  nebe iha hanesan agora. Nia hateten problema ne’e akontese tamba iha tempu passadu nee akontese ona fenomena Katastrofe boot ne’ebe akontese iha Mundo ida ne’e. Teoria ne’e mak ikus mai konesidu ho naran teoria Katastrifismu. 

   

   Baron Georges Cuvier

   
   
2. Uniformitarianismu: Hafoin iha sekulu da-18, hanesan ema hotu hatene katak jeolojia moderna. Ne’e husi matenek na’in Fisika ida husi Skotlandia ho naran James Hutton nia mak nudar aman ba Jeolojia Moderna. Hahu ho nia livru ida ho titulo “Theory of the Earth”. Iha nebe nia hasai estetmentu ida baibain ema jeolojista sira sempre koalia “The prezent is the key to the Past”. Nia hateten katak Akontesementu nebe akontese ohin loron nee hanesan save ka memoria ida husi Passadu. Katak fenomena nebe akontese iha mundu nee sempre bei-beik no kontinuasaun, ikus mai ema hodi koalia tan katak “The present is the key to the Futurre”, katak akontesimentu nebe akontese ohin loron bele kontinua mos ba futuru.

   

   James Hutton
   

Naahhhhhhh……Komprende ona teoria sira nee?.....hmmm…Sientista sira ne’e mesak matenek, bele deskobre tiha buat lubuk ida ne’ebe defisil tebes mai ita atu deskobre, hein fali teoria sira sei tuir tan mai mak ita sei koalia.

Ida ne’e mak husi hau nia hatene, karik ita boot sira iha hanoin balun tan bele hato’o liu husi Komentariu...

Posted in: jeolojia jeral