DEFINISAUN MINERAL

MINERAL

Ita ko'alia kona ba fatuk, maka ita sei la ko'alia ses husi mineral, basá fatuk sira ne’e kompostu husi minerais ida ou rua ba leten foin maka forma ba fatuk ida.

Maibe saida loos mak mineral ne’e?... akompaña artigu tuir mai…

Liafuan MINERAL ne’e origem husi lian latinu dehan MINERA ho lian portugés dehan Mineral mai iha lian tetun ita dehan nafatin Mineral.

Mineral ne’e hanesan subtansia nebe mosu naturalmente, ne’ebe forma liu husi kompozisaun kimika ida ou rua ba leten, prossesu ne’e akontese liu husi tempu naruk ida nia laran atravez de milhões anos liu husi prossesu inorgánika hanesan pressaun no temperatura ne’ebe iha. Prossesu inorgánika ne’e katak prossesu ne’ebe la’o halo husi ema, maibe nia rasik mak forma ka mosu. Iha ne’e ita hotu tenki hatene katak mineral hotu ne’e sólidu ka toos, ezemplu hanesan Mineral kuartzo no feldspatu sira no mos mineral sira seluk tan.

Reprezenta mineral nia hatudu nu'udar mineral ida

Tuir definisaun ne’ebe ema defini loloos ba mineral ne’e katak Subtansia solidu homogenu, natural no inorgánika, ne’ebe reprezenta ho estrutura kristalina no kompozisaun kimika ne’ebe definidu maibe la’os fixu. Subtansia solidu homogenu ne’e katak nia hanesan subtansia ne’ebe toos no hanesan de’it, ita bele haree ezemplu simples ida de’it katak, kuandu ita haree mineral Kuartzo maske ita hetan fali kuartzo ne’e iha fatin seluk mos nia hanesan de’it, ida ne’e mak ema dehan solidu maibe homogenu. Natural ne’e katak nia mosu naturalmente iha ne’e laiha partisipasaun husi ita ema ka ita ema nem kontribui ba nia iha momentu nia mosu ka nia forma mai no inorgánika ne’e katak la’os husi ita ema mak hamoris ka foma nia. Reprezenta ho estrutura kristalina ne’e katak mineral ne’e sempre reprezenta ho nia kristal ne’ebe ho nia estrutura ordenadu no kompozisaun kimika ne’ebe definida maibe la’os fixu ne’e katak mineral hotu nia iha kompozisaun rasik ne’ebe definidu tiha ona, ezemplu hanesan Kuartzo nia kompozisaun mak SiO₂ ne’e katak kompozisaun ida SiO₂ ne’e ba kuartzo de’it, kuandu ita hetan mineral iha ne’ebe de’it mak reprezenta ho kompozisaun hanesan SiO₂ ne’e faz parte ona ba kuartzo, maibe la’os fixu ne’e katak iha mineral balun ne’ebe nia iha kompozisaun rasik maibe ligasaun la fixu, iha ne’e akontese tamba haree ba nia kondisaun forma, ezemplo hanesan Piroxena nia kompozisaun mak (MgFe)SiO₂, iha ne’e la fixu tamba mineral piroxena ne’e bele hamosu ho kompozisaun rua mak hanesan MgSiO₂ ou bele mos FeSiO₂, bainhira ita hetan kompozisaun kimika hanesan ne’e, ne’e hola parte ba iha mineral piroxena nian, tamba saida mak situasaun hanesan ne’e akontese, tamba haree fali ba iha kondisaun sira iha momentu mineral ne’e forma, se nia forma iha kondisaun Fe nia ho temperatura ne’e aas maka nia kompozisaun tenki Fe nune’e mos Mg.

Reprezenta ho figura Mineral piroxena

Hahusuk ida mosu, se ita hetan mineral ida oinsa mak ita bele defini katak nia ne’e mineral?....

Hatan ba hahusuk ne’e, fila fali ba iha mineral nia definisaun hodi haree pontus hirak tuir mai hodi defini minerak ida:

• Nia tenki solidu ka toos, kuandu hatudu ho karakter likiku ka been no gas nia la’os ona mineral;
• Nia okorre ne’e tenki naturalmente, ne’e katak iha momentu nia forma ka nia mosu ne’e sem hetan intervensaun husi ita ema;
• Tenki inorgánika, ne’e katak labele fali produs husi ita ema, hirak ne’ebe halo husi ita ema ne’e la’os hola parte ba mineral, hanesan mos mineral ne’ebe ema halo iha laboratoriu ne’e mos la’os mineral tamba nia liu ona husi prossesu artifisial;
• Nia tenki iha estrutura kristalina, ne’e katak mineral hotu tenki iha nia estrutura kristalina, nia estrutura kristalina ne’e haree ba nia partikula sira ne’ebe konstitui ka halo distribuisaun definidu ne’e katak nia partikula sira halo distribuisaun ho regularmente ka tuituir malu tuir espasu ka fatin ne’ebe iha;
• Nia mos tenki iha kompozisaun kimika ne’ebe definidu tuir nia kompozisau ne’ebe iha.

Ida ne’e mak husi hau nia hatene, karik ita boot sira iha hanoin balun tan bele hato’o liu husi Komentariu....

Posted in: Mineralogia