Magma

    Dalaruma iha ita nia moris loro-loron ita sempre haree no rona, ema koalia ka ema hatudu liu husi Jornal no Media sira kona ba Ahi ne'ebe akontese iha foho tutun, ka foho nebe nakfera ho ahi lakan, baibain akontese barak iha nasaun sira hanesan Nasaun Vizinu Indonesia, ema barak bolu Gunung Berapi ka Vulkanika.

    Nahhhh....buat sira nee hotu akontese tamba impaktu husi buat ruma, buat ne'e mak ema bolu baibain Magma. Saida los mak magma?....

    Magma hanesan materiais kental ka been no kompostu husi fuzaun silikatu ninian ida ne’ebe ho nia karakteristika movel ho nia manas por volta de 650oc – 1400oc (ka bele liu ida ne’e, depende referensia nebe iha) nebe ita bele hetan iha interior rai nian ka rai laran. Magma mos mostra ho materiais oioin hanesan bee, elementus volateis sira ka elementus sira nebe sei krese ba nudar kristal sira. Diferente ho lava, Lava mak magma ne’ebe sa’e liu ona mai iha rai leten.

Bainhira magma sa'e mai iha rai leten, nia sei sulin tuir rai leten.

Karakteristika prinsipal sira husi magma

    Karakter magma mak propriedade prinsipal ida ne'ebe reprezenta magma ne'e rasik, iha karakteristika lubuk ida husi magma mak hanesan:

• Temperatura bele atinje to’o 650^oC – 1400^oC, kuandu temperatura aumenta magma ne’e sei menus nia viskozo ka nia kental;
• Temperatura magma nian ne’ebe ita ema assesu, nia temperatura ka nia manas ki’ik liu kompara ho temperatura real magma nian;
• Magma ne’e rasik la’os likidu de’it maibe nia mos hatudu-an hanesan kental kompara ba mai hanesan mos susu-been;
• Viskozidade magma – ne’e hanesan propriedade husi subtansia nebe oferese ba magma atu halo magma nia movimentasaun ka nia mobilidade;
• Magma ne’e bele halo movimentu liu husi nia enerjia rasik ou bele mos passivamente husi forsa tektonika nebe impaktu ba nia iha rai okos;
• Viskosidade magma ne’e sei diminui bainhira temperatura aumenta (aumenta manas = fluido ka kentak hetok aumenta).

Oinsa mak magma ne’e forma

    Magma ne’e maioria forma liu husi fuzaun parsial nebe akontese iha parte astenosfera, maibe prossesu ne’e mos bele akontese mos iha nivel superiores husi mantu ninian ka baze husi krosta (Zona inferiores husi litosfera).

Atu hatene kle’an liu kona ba prossesu ne’e ho nia profunidade bele haree liu husi aspetu tolu hanesan:

• Kuandu temperatura iha rai okos maka manas liu ona, maka temperatura ne’e rasik sei halo nabeen tiha fatuk ida, ita kuandu halo komparasaun katak rai ne'e nia kle'an 1 km ba kraik nia aumenta manas ho temperatura 30 oc – ne’e mak ema hanaran Gradiente geotérmika;
• Kada fatuk tolu nebe iha nia pontu fuzaun diferente ba malu;
• Temperatura fuzaun husi fatuk sira ne’e depende ba presaun no nia konteudu husi bee nebe nia konten – ka baibain ema hanaran Kurva husi fuzaun.

Magma nia orijem

    Magma nia orijem ne'e ita koalia kona ba hun husi magma ne'e, oinsa magma ne'e mosu mai iha rai leten. Liu husi buat tolu nebe importante mai ita atu termina kona ba magma nia orijem.

1. Dekompressaun (pressaun) – kuandu akontese konveksaun entre mantu bele halo materiais sira iha rai okos sa’e mai iha rai leten iha nebe kuandu presaun ida tun. Kuandu presaun diminui maka sei provoka fuzaun ba materiais sira iha astenosfera;
2. Perturbasaun Ternika ka temperatura (Manas) – kuandu temperatura aumenta iha krosta kontinental liu husi intruzaun husi magma bazaltiku rua, konserteza fuzaun ne’e tenki akontese iha krosta kontinental;
3. Bee (H₂O) – kuandu prezensa husi bee ruma bele halo diminuisaun ba prossesu fuzaun iha fatuk ruma. Iha limite konvergente iha krosta oseanika bazaltika ninian.

KOMPOZISAUN MAGMA

    Dalabarak ita koalia kona ba magma, maka ita hotu hatene maka kompozisaun silika bazeia nia definisaun iha leten.

    Maibe haree ba realidade magma nia kompozisaun variedade tebes, alem husi elementu Silisiu (Si) ho Oxigenio (O) nebe forma ba Silika (SiO₂) iha mos elementu sira seluk mak hanesan:

• Alumni (Al);
• Kalsiu (Ca);
• Ferru (Fe);
• Magnesiu (Mg);
• Sodiu (Na);
• Potasiu (K);
• Manganes (Mn);
• Titânio (Ti); no 
• Fosforu (P).

Divizaun Magma, bele buka mos Refensia seluk kona ba nia Persentagem kada elementu.

TIPO HUSI MAGMA

    Ema halo klassifikasaun Magma nee bazeia ba buat importante rua, mak bazeia ba nia profunidade ka nia kle'an no ida seluk mak magma nia Orijen ka kompozisaun.

1. Bazeia ba profunidade, magma klasifika ba iha tipu rua mak hanesan:  Magma Primaria no Magma Sekundaria.

• Magma primaria – nia orijin iha rai ho profunidade ne’ebe kle’an liu iha parte manto superior, nia ho temperatura ba halo kristalizasaun ka halo toos nia-an ho temperatura 700^oC – 1300^oC, magma ne’e menus liu iha elementu volateis sira;
• Magma sekundaria – tipu magma ida ne'e nia rezulta husi materiais iha rai nebe hola parte iha okos husi krosta rai nian, nia temperatura ba halo kristalizasaun 400^oC – 1000^oC, magma ne’e kompostu husi elementu volateis nebe barak.

    2. Bazeia ba nia origem no nia kompozisaun, magma ema klasifika ba iha tipu tolu mak hanesan: Magma Bazaltika, magma Granitika no Magma Andezitika.

• Magma Bazaltika – hanesan magma ida nebe orijin husi mantu iha parte mantu superior husi rai nian, magma ne’e akontese tamba ho fuzaun ne’ebe maka’as, kompostu prinsipalmente husi elementu Ferro no Magnesiu hanesan iha mineral Olivina no Piroxena. Dalarak magma ne’e mak bele forma ba fatuk sira hanesan Bazaltu ho Gabro;
• Magma Granitika – hanesan mos magma riolitiku, magma ida ne’e akontese dalabarak liu iha zona subduksaun, magma ne’e bele forma ba fatuk sira hanesan Fatuk Granitiku no Riolitiku;
• Magma Andezitika – hanesan mos magma dioritiku, magma ida ne’e akontese dalabarak liu iha zona husi kolizaun plaka tektonika ka plaka soke malu. Magma ne’e dalabarak liu forma ba fatuk sira hanesan Dioritu ho Andezitu.

Tipu Magma no nia kompozisaun.

Esplikasaun kona ba Tabela ne'e klick iha nee.

Ida ne’e mak husi hau nia hatene, karik ita boot sira iha hanoin balun tan bele hato’o liu husi Komentariu...

Posted in: jeolojia jeral