KLASSIFIKASAUN MOTA KA TIPU MOTA

Desember 21, 2020  Ponciano da Costa de Jesus  No comments

 KLASSIFIKASAUN MOTA

Jeomorfolojikamente, tipu mota iha mundu ne’e ema halo klassifika ba iha grupu boot rua, grupu primeiru mak ema halo klassifika mota bazeia ba volume ka kuantidade bee ne’ebe sulin iha dalan mota ne’e nian no grupu ida segundu mak ema halo klassifikasaun mota bazeia ba mota ne’e nia modelu sulin.

Husi introdusaun simples ne’e, mai ita haree kada grupu ida-idak, iha grupu primeiru, mota ema halo klassifika bazeia ba volume ka kuantidade bee ne’ebe sulin, maka sei hafahe tan ba iha tipu tolu, mak hanesan: Ephimeral ka episodik, Intermiten ka intermediu no paranial ka permanente.

  1. Ephimeral ka episodik: iha tipu mota ida ne’e ema fo naran ba nia, tamba haree ba nia volume bee ne’ebe iha, katak tipu mota ida ne’e volume bee ne’ebe iha bazeia ka depende de’it ba udan been, ne’e katak mota ne’e foin sulin bainhira iha udan, se laiha udan mota ne’e sei sai maran no hela nia fatin de’it.
  2. Intermiten ka intermediu: iha tipu mota ida ne’e nia volume ka kuantidade bee sei sai boot ka aumenta bainhira iha udan ka depende ba udan been no nia sei menus nia volume bainhira laiha udan, ne’e katak bainhira laiha udan nia sei la maran maibe nia volume ka kuantidade bee ne’ebe iha ne’e sei menus no sulin la kover ka kaer tomak mota dalan ka fatin ne’ebe nia liu.
  3. Paranial ka permanente: iha tipu mota ida ne’e nia volume ka kuantidade bee ne’ebe iha ne’e permanente, ne’e katak maske iha udan ka laiha udan (bailoro) mos kuantidade ka volume bee ka mota ne’e nafatin de’it la menus no nia aumenta de’it iha temou udan, no nia sulin kaer ka kover tomak fatin ne’ebe nia liu husi maske iha tempu bai-loro.

Tipu tolu ne’ebe hau mensiona iha leten ne’e hanesan klassifikasaun ida mais detallu liu, maibe dalabarak ema klassifika de’it ba iha tipu rua, mak hanesan: Temporariu ho Permanente, temporariu ne’e kompostu fali husi Ephimeral ho Intermiten no Permenente ne’e mak Paranial (Permanent).

Hafoin ita haree tiha grupo primeiru, mai ita haree fali iha grupu segundu nian ne’ebe ema halo klassifika bazeia ba mota nia modelu sulin. Iha grupu ida ne’e ema hafahe tan ba iha tipu ualu, mak hanesan tuir mai: Dendritik, Paralelu, Trellis, Annular, Radial, Rektangular, Kontorted ho Multi-basinal.

1. Dendritik: dalabarak tipu modelu mota ida ne’e sempre aprezenta ho karakteristika hanesan tuir mai: Nia sempre existe iha rai ne’ebe inklinadu ka lolon, nia sulin haree husi dook modelu hanesan ai-tahan no tipu mota ida ne’e nia sub sira hanesan pinnate ne’e katak kada nia orden tuir nia sub sira nia angulu mesak hanesan, ezemplu hanesan nia orden primeiru ho angulu 300 garu karik, orden sira seluk mos angulu tenki 300 garu hotu, se lahanesan ne’e, entaun nia la’os tipu ida husi tipu mota ida ne’e. Ezemplu bele haree dezeñu simples ida iha kraik.

2. Paralelu: tipu modelu mota ida ne’e sempre aprezenta ho karakteristika sira hanesan tuir mai ne’e: modelu mota ne’e sempre existe iha area sira ne’ebe inklinadu liu katak lolon liu, mota ne’e kada nia orden ne’ebe iha sempre hatudu ho orientasaun ne’ebe hanesan. Ne’e katak nia orden ne’ebe iha sulin mai ho los, no orientasaun ba loos no hanesan, hanesan hatudu iha figura kraik ne’e, tamba saida mak nia orden sira sempre silun ho orientasaun ne’ebe loos, tamba mota ne’e existe iha liu area ne’ebe inklinadu liu, maka gravidade ne’ebe iha fo impaktu maka’as tebes ba nia atu sulin mai iha orden ne’ebe boot.


3. Trellis: nia hanesan mos tipu husi modelu mota ida ne’ebe dalabarak liu mosu iha area sira hanesan tuir mai: tipu mota ida ne’e dalabarak mosu iha area ne’ebe hetan deformadu ka rahun ona, hanesan area sira ne’ebe existe falla no mos dobra sira, tipu mota ida ne’e dalabarak sulin liu husi fatuk ne’ebe ho densidade ki’ik, tamba impaktu husi densidade ne’ebe ki’ik, maka fasli atu bee sira ne’e bele liu. Iha tipu modelu mota ida Trellis ne’e ema halo klassifika tan ba iha tipu haat mak hanesan: Subsekuensia: katak bee ka mota ne’ebe halai tuir fatuk nia estratifikasaun ka kamada fatuk nian ho orden ne’ebe boot; Konsekuen: ne’e katak mota ka bee ne’ebe sulin ka halai korta fali estratifikasaun ka kamada fatuk ne’ebe iha, nia sulin ho orden ne’ebe boot; Obsekuen: iha tipu ida ne’e atu hanesan ho subsekuensia, maibe tipu mota ka bee ida ne’e sulin tuir estratifikasaun ka kamada fatuk ho orden ne’ebe ki’ik;  Resekuen: iha tipu mota ka bee ida ne’e mos hanesan ho konsekuen, maibe tipu mota ida ne’e nia sulin kontra estratifikasaun maibe ho ordem ne’ebe di’ak.

4. Annular: tipu mota ida ne’e nia modelu hanesan hatudu iha karakteristika tuir mai, tuir modelu mota ida ne’ebe dalabarak mosu iha area ne’ebe ema baibain bolu Dome ne’e katak nia sempre existe iha foho ne’ebe ho nia topografia ka aas ladun maka’as, dalabarak iha area hanesan 1500 metru, tipu mota ida ne’e mos bele mosu iha estrutura dobra sira mos, nia forma modelu hanesan mos ho kadeli, bainhira nia sulin husi foho lolon mai la’os tun los de’it maibe nia sei sulin balun hale’u fali foho refere.

5. Radial: iha tipu mota ida ne’e, dalabarak sempre existe iha foho vulkano ka foho sira ne’ebe iha potensia ba vulkano ou modelu hanesan vulkano. Iha tipu Radial nia sei hafahe tan ba iha grupu rua mak hanesan: Sentrifugal: ne’e katak bee ne’ebe iha, sulin no halai hasees an husi topo, topo ne’e refere ba foho nia tutun ne’ebe akontese vulkano ba no Sentripetal: ne’e katak bee ne’ebe iha sulin ka halai tama fali ba iha topo ka kaldera ne’ebe iha, kaldera ne’e katak foho tutun ne’ebe akontese vulkano ba, bainhira vulkano ruma akontese iha foho ruma, iha foho ne’e nia tutun sei forma kuak boot ida, kuak ne’e mak ita hanaran kaldera. Ezemplo simples mak hanesan lagoa Manicouagan ne’ebe sai hanesan mos lagoa ne’ebe boot iha mundu.

6. Retangular: retangular ka ita bele dehan mos angular, tipu modelu mota ida ne’e dalabarak sempre existe iha area sira ne’ebe fraturadu ka rahun, ema fo naran ba nia retangular tamba tipu mota ida ne’e nia forma ho retangular ho 900 garu kada nia orden liliu iha parte orden 1 ho 2. So iha parte angular nian mak angulu la’os 900 grau, ne’e katak, se mota ida mak sulin modelu hanesan ne’e no nia orden 1 ho 2 mak angulo 90 garu hotu maka ita bele fo naran ba nia tipu ida Reaktangular, se karik mak nia angulu la’os ho 90 grau, entaun nia angular. Tipu mota ida ne’e fasil ba ema jeolojia sira atu bele halo explorasaun rekursu natural sira hanesan rekursu mineral sira.

7. Kontorted: tipu modelu mota ida ne’e nia hatudu karakteristika hanesan tuir mai ne’e: mota ne’e sempre sulin ka tun ho orientasaun ba nia orden ne’ebe la klaru, Tipu mota ida ne’e mos dalabarak liu mosu iha zona ka area sira ne’ebe besik ba nivel tasi nian ka zona pantanoza,  tamba nia besik ba zona nivel tasi nian maka tipu mota ida ne’e mos dalabarak iha area ne’ebe mais ou menus tetuk. Impaktu husi area kuaze tetuk ne’e maka halo nia sulin mos orientasaun la klaru.

8. Multi-basinal: tipu mota ka bee ida ne’e hanesan tipu bee ka mota ida ne’ebe sulin ho kuantidade boot iha rai leten, maibe derepente mout lakon tiha no ba mosu fali iha fatin seluk, ka bele mos refere ba bee ne’ebe derepente mosu husi rai okos mai ho kuantidade ne’ebe boot. 


Ida ne'e mak hanoin simples balun kona ba klassifikasaun mota bazeia ba nia Volume ka kuantidade bee no mos bazeia ba nia modelu sulin.


Husi Ida ne’e mak husi hau nia hatene, karik ita boot sira iha hanoin balun tan bele hato’o liu husi Komentariu...








Posted in:

0 Comments:

Posting Komentar